فیلم «سیانور» ساخته بهروز شعیبی و نمونه بارز یک اثر فاخر در حوزه انقلاب است.

 سالهاست در سینمای ایران درباره موضوعات انقلابی فیلم ساخته می‌شود. این توجه در دهه 60 شکلی جدی داشت و کارهای متعددی ساخته می‌شد در آنها به انحای محتلف موضوعات انقلابی مد نظر قرار‌ می‌گرفت. برای مثال در فیلمی چون «تشریفات» یا «سناتور» با ساختاری گیشه‌پسند این دست موضوعات مورد توجه قرار می‌گرفت و در فیلم‌هایی چون «بایکوت» به صورت ریشه‌ای و فکری موضوعات مورد نظر قرار می‌گرفت.

هر دو روش در خود محسناتی داشت و نظر ضروری بود، اما متاسفانه طی یکی یا دو دهه گذشته توجه به این موضوعات بسیار کم رنگ شده است، تا اینکه خوشبختانه در جشنواره سی‌و‌چهارم فیلمی حضور داشت، تقریبا نگاهی دقیق و آگاهانه به موضوعات مورد نظر داشته‌اند.

«امکان مینا» و «سیانور» عنوان دو فیلم سینمایی با موضوع انقلاب است. که سعی داریم در این مقال نگاهی به فیلم «سیانور» داشته باشیم.

وقتی بهروز شعیبی، اولین فیلمش «دهلیز» را جلوی دوربین برد، کاملا مشخص بود این جوان، فیلمسازی را به خوبی درک کرده و می‌داند زبان مورد نیاز سینما چیست و چگونه می‌توان موضوعات مختلف را به گونه‌ای مطرح کرد که مخاطب عام سینما هم آن را بپسندد.

 در فیلم وی «سیانور» نیز بار دیگر این اتفاق رخ داد و ما شاهد یک فیلم انقلابی بسیار خوب بودیم.

 داستان فیلم درباره ترور دو آمریکایی است که قبل از انقلاب توسط اعضای گروهک مجاهدین خلق (منافقان) تیرباران می‌شوند. در ادامه سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) بهترین مامور خود را پیگیر تحقیق این ترور می‌کند.

*کالبدشکافی گروهک مجاهدین خلق

این قصه پلیسی جنایی بهانه‌ای است تا کارگردان تفکرات حاکم به گروهک مجاهدین خلق را نقد و بررسی کند، این تحقیق نه سفارشی، بلکه آگاهانه انجام می‌شود در «سیانور» علت گمراهی حرکت منافقان از زمانی بیان می شود آنها فاکتور دین را از تفکرات خود دور کردند و به سوی اندیشه‌های مارکسیستی  گرایش پیدا کردند، همین عامل در نهایت باعث گمراهی کامل آنها شد به نحویکه در ادامه راهشان به سمت کشتار مردم و شخصیت های دینی مذهبی روی آوردند.

*موضع امام خمینی در قبال این گروهک

مطلب مهم دیگری که در این فیلم بیان می‌شود آنکه، این گروهک در زمان تبعید امام به نجف با وی دیدار داشته‌اند امام آنها را خود می‌راند، چون معتقد بوده آنها اشتباه می‌روند از طرفی به تصویر کشیدن، همچنین درگیری‌های درون گروهی این سازمان کاملا پوچ بودن باورهای درون گروهی آنها را ثابت می کند.

*ظرافت در برداشت ها

 نکته جالب اینجاست تنها افرادی که گرایشات دینی شان قوی بوده توانسته اند هویت واقعی منافقان را بشناسند و راه خود را از آنها جدا کنند، ولی آنها به افراد خود نیز رحم نکره و به نوعی با کشتن اعضای خود به حیات آنها خاتمه داده اند.

*کلاس حرفه ای بازیگری

درباره بازی‌های فیلم هم باید گفت؛ یک کلاس کاملا حرفه‌ای از بازیگری را در فیلم می‌بینیم. برای مثال کاری که مهدی هاشمی در فیلم به عنوان بازی از خود نشان می دهد، بسیار زیبا و باور پذیر است، به نحویکه‌ با وجود منفی بودن، منفور تماشاگر نیست، این عامل نشان می‌دهد بازیگر نقش خود را کاملا درک کرده است. حامد کمیلی، بهروز شعیبی، بهنوش طباطبایی و دیگر بازیگران این فیلم نیز در جای خود به خوبی ایفای نقش کرده‌اند و به جرات می‌توان گفت: در فیلم «سیانور» بازی ضعیفی وجود ندارد و این مهم برای یک فیلمساز جوان امتیاز مهمی است.

*نیم نگاهی به کارگردانی سیانور

 درباره کارگردان نمی‌توان ایراد حرفه‌ای گرفت. برای نمونه میزانسن و دکوپاژی که فیلمساز در کار چیده کاملا، با زمان و قصه همخوان است. این امتیاز زمانی پررنگ‌تر می‌شود که ببینیم در فیلم‌های سینمایی خیلی سخت است تهران دهه 50 را تصویر کرد، اما در این فیلم تصاویر مورد نظر خلق شده است.

 مطلب دیگر این‌که فیلمساز؛ علاوه بر این‌که نگاهی دقیق به موضوعات سیاسی و انقلابی دارد، تماشاگر را هم فراموش نمی‌کند، چون معمولا در فیلم‌هایی که در حوزه موضوعات ارزشی ساخته می‌شود، تماشاگر نقشی ندارد، «سیانور» کاملا تماشاگر پسند است.

تیتراژ پایانی فیلم نیز یکی از امتیازات بسیار مهم است که در کمتر فیلم ایرانی شاهد آن بوده‌ایم، چون معمولا پایان‌بندیها ساده  و یکنواخت است، اما در «سیانور» بخشی از قصه در تیتراژ فیلم روایت می‌شود.

*چرا سیانور

 وقتی درباره «سیانور» حرف می‌زنیم بد نیست به نام فیلم هم اشاره‌ای داشته باشیم. این نام کاملا آگاهانه انتخاب شده، چون گروهک منافقان قانونی در بین خود داشتند زمان دستگیری، کپسول سیانور که همیشه زیر زبانشان داشتند را با دندان می‌شکستند، تا زنده دستگیر نشوند.

در پایان این یاداشت باید به این مسئله اشاره کرد؛ فیلم‌هایی چون «سیانور» باز هم می‌تواند، ساخته شود به شرطی که مدیران سینمایی برخی از حساسیت‌های بی مورد را کم کرده و اجازه دهند، بسیاری از موضوعاتی که برای نسل جوان جنبه روشنگری دارد تهیه و تدوین گردد.